Strefa Rodzica powstała z myślą o moich pacjentach, ale nie tylko. Będzie Państwo mogli tutaj przeczytać wiele przydatnych informacji na temat zdrowia i żywienia osób planujących ciążę, kobiet w ciąży, karmiących, niemowląt, dzieci i młodzieży. Zapraszam do odwiedzania strony.

Prawidłowe przyrosty masy ciała niemowląt.

Jako mama dwójki dzieci, wykładowca na Uniwersyetcie Jana Długosza na kierunku dietetyka (jeden z przedmiotów, które mam przyjemność prowadzić to właśnie dietetyka pediatryczna), czynny zawodowo dietetyk, widzę jak często problemy z przyrostami masy ciała niemowląt spedzając sen z powiek Młodym Rodzicom. 

Jakie są normy? Kiedy powinniśmy się niepokoić? Kiedy udać się do specjalisty?

Na te pytania postaram się odpowiedzieć poniżej.

Noworodek hipotroficzny- masa urodzeniowa poniżej 2500g (więcej o hipotrofii płodowej i niemowlęcej w kolejnych artykułach)

Noworodek hipertroficzny (makrosomalny)- masa urodzeniowa powyżej 4000g (więcej o przyczynach i konsekwencjach zdrowotnych, w kolejnych artykułach).

Prawidłowe przyrosty masy ciała w zależności od wieku.

• W pierwszych dobach po porodzie masa ciała noworodka zazwyczaj spada. Spadek do 7-10% masy urodzeniowej uważa się za zjawisko normalne.
• Noworodek powinnien do 14 doby po urodzeniu wrócić do swojej masy urodzeniowej.
• W pierwszym miesiącu życia noworodek powinnien zwiększyć swoją masę ciała o ok 600g (ok. 20g/ dobę)- nie ważymy dziecka codziennie, aby sprawić czy przybrał 20g.
• w 2-3 miesiącu życia dziecko powinno przybierać ok 26-31g/ dobę, czyli ok 780-930g/miesiąc
• w 4-6 miesiącu dzieco powinno przybierać ok 17-18g/ dobę czyli ok 500-550g/ miesiąc
• w 7-9 miesiącu dziecko powinno przybierać ok 12-13g/ dobę czyli ok 360-400g/ miesiąc
• w 10-12 miesiącu dziecko powinno przybierać ok 9g/ dobę czyli ok 270g/ miesiąc
• W pierwszym półroczu życia dziecko powinno PODWOIĆ swoją masę urodzeniową (jeśli dziecko urodziło się z masą ciała 3500g, to po pierwszym półroczu życia powinno ważyć 7000g (7kg).
• Po ukończeniu pierwszego roku życia dziecko powinno POTROIĆ swoją masę urodzeniową (jeśli urodziło się z masą ciała 3500g, powinno po 12 msc życia ważyć 10500g (10,5 kg).

Niemowlęta w ciągu pierwszego roku życia zwiększają o około 50% długość swojego ciała w stosunku do długości ciała przy urodzeniu:

• W pierwszym kwartale życia ok. + 3 cm/ msc
• W drugim kwartale życia ok. +2-3 cm/ msc
• W trzecim kwartale życia ok. +1.5 cm/ msc
• W czwartym kwartale życia ok. + 1 cm/ msc

W pierwszym roku życia dzieci rosną ok 23-28 cm, w drugim roku życia ok 7,5-13 cm.

Lekarz pediatra przez pierwszy rok życia dziecka powinien kontrolować masę ciała i tempo wzrastania niemowląt. Zebrane informacje powinien umieścić na siatkach centylowych odpwiednich do wieku i płci. Powinien poinformować rodzica, czy przyrosty masy ciała i wzrastanie dziecka jest prawidłowe.

Kiedy powinniśmy się zaniepokoić?

• Gdy masa urodzeniowa zmniejszy się o ponad 7%
• Gdy noworodek w ciągu dwóch tygodni nie odzyska urodzeniowej masy ciała
• Gdy obliczone dobowe/ miesięczne przyrosty masy ciała odbiegają od normy
• Gdy krzywa wzrostu na siatce centylowej obniżyła się o dwa kanały centylowe.

UWAGI!!!

Dzieci karmione piersią przybierają na masie ciała skokowo, nierównomienie. Jednorazowy zbyt mały przyrost masy ciała nie jest wskazaniem do dokarmiania dziecka mlekiem modyfikowanym, a jedynie dokładniejszemu przyjrzeniu się sposobom karmienia piersią i częstszej kontroli u pediatry.

O czym warto pamiętać?

Należy ważyć dziecko i porównywać wyniki tylko z tej samej wagi.

Pomiar powinien być zawsze o tej samej porze, bez ubrań i bez pieluszki.

Waga powinna stać na twradym, stabilnym podłożu.

Uzyskane pomiary należy nanieść na siatki centylowe.

Poniżej siatki centylowe masy ciała i wzrostu dla dziewczynek i chłopców w wieku 0-36 msc.

Można pobrać i wydrukować.

siatki centylowe masy ciała i wzrostu dla dziewczynek i chłopców w ieku 0-36 msc

Hipotrofia płodu.

Hipotrofia płodu odnosi się do płodów znajdujących się poniżej 10 centyla w odniesieniu do wieku ciążowego.

W tej grupie płodów znajdują się zarówno:

• zdrowe, konstytucjonalnie małe noworodki, których masa i długość ciała są warunkowe genetycznie, zwane płodami zbyt małymi w stosunku do wieku ciążowego (SGA, small to gestational age),
• a także płody, które z przyczyn patologicznych nie wykorzystały swojego potencjału wzrastania i w przypadku których można mówić o wewnątrzmacicznym zahamowaniu wzrostu płodu (IUGR, intrauterine growth restriction).

W grupie płodów SGA w odróżnieniu od płodów z grupy IUGR nie obserwuje się zwiększonego ryzyka zgonu wewnątrzmacicznego czy nieprawidłowości hemodynamicznych.

Częstotliwość występowania.

3-10% norowodków żywo urodzonych w krajach rozwiniętych

15-20% noworodków żywo urodzonych w krajach rozwijających się.

Około 10% umieralności okołoporodowej spowodowane jest IUGR.

Ryzyko śmierci okołoporodowej dla dziecka o masie ciała poniżej 10 centyla jest dwukrotnie wyższe niż dziecka o prawidłowej masie ciała. Dla dzieci poniżej 5 centyla ryzyko jest już trzykrotnie wyższe.

Ponad 80% noworodków hipotroficznych rodzi się przedwcześnie.

Wewnątrz maciczne ograniczenie wzrostu płodu dzieli się na dwa typu:

• symetryczny (hipoplastyczny lub głęboki), występuje u 25% przypadków i charakteryzuje się wczesnym początkiem. W tym typie czynniki patologiczne oddziałują na płód od wczesnego okresu ciąży. Płody mają proporcjonalnie mniejsze wartości obwodu brzucha (AC) i główki (HC) oraz wymiary kości długich. U noworodków wystęują zarówno niedobory masy ciała jak i długości ciała. Klinicznie stwierdza się prawidłowo rozwiniętą tkankę tłuszczową oraz dobrze napiętą skórę. Glikemia, proteinogram i hematokryt są na ogół w normie. Pourodzeniowe nadganianie wzrostu (catch-up) w tej grupie jest obserwowane rzadko na skutek trwałego obniżenia potencjału wzrostowego.
• Najczęstsze czynniki hipotrofii symetrycznej:

1. ciąże mnogie
2. niski wzrost matki
3. zakażenia toksoplazmozą, ospą wietrzną, różyczką, cytomegalia, opryszczka
4. picie alkoholu przez matkę w ciąży
5. palenie papierosów przez matkę w czasie ciąży
6. przyjmowanie narkotyków, w tym kokainy, amfetaminy, opiadów przez matkę w czasie ciąży

• asymetryczny (hipotroficzny). Rozpoczyna się w drugiej połowie ciąży po 20 tc. Wartość AC jest bardziej zmniejszona niż HC. Klinicznie stwierda się małą masę urodzeniową ciała przywzględnie prawidłowym obwodzie głowy i długości ciała noworodka. Noworodek przybiera charakterystyczny wygląd, ma nieproporcjonalnie dużą głowę, zapadnięty brzuch, brak tkanki tłuszczowej oraz długie chude kończyny. Deficyt masy zależy to od wielkości komórek, a nie ich ilości. Jest on związany z zaburzeniem wzrostu komórek, co skutkuje wyraźnym ograniczeniem wzrastania narządów, które intensywnie rozwijają się w tym okresie ciąży. U płodu są już wtedy rozwinięte mechanizmy kompensacyjne, pozwalające na redystrybucję krwi do mózgu, serca i nadnerczy oraz ograniczenie przepływu w pozostałych narządach jamy brzusznej, skórze i układzie kostnym. Często stwierdza się podwyższony hemtokryt, hipoglikemię (niedocukrzenie) i hipoproteinemię. Potencjał wzrostowy jest zwykle prawidłowy. W tej grupie noworodków obserwuje się często pourodzeniowe doganianie wzrostu
• Do hipotrofii nieproporcjonalnej dochodzi przede wszystkim w przypadku powstawania nasilonych zmian w łożysku, utrudniając łożyskową wymianę gazową.
• Najczęśtsze czynniki hipotrofii asymetrycznej:

1. nadciśnienie tętnicze
2. cukrzyca ciążowa
3. niedokrwistość u matki
4. niedożywienie ilościowe i jakościowe u matki
5. choroby nerek matki
6. choroby serca matki
7. choroby przewlekłe matki

Dlatego tak ważne są czynniki żywieniowe, prawidłowe odżywiania w okresie ciąży, dbanie o prawidłowy dobór produktów spożywczych, kontrolowanie przyrostów masy ciała, walka z porannymi nudnościami i wymiotami, higieniczny tryb życia- zaprzestanie palenia, stosowania używek i alkoholu w czasie ciąży. W przypadku zdiagnozowania IUGR zadbanie o odpowiednie dostarczenie z dietą kwasu foliowego, witaminy C, magnezu- tutaj zaleca się konsultację z dietetykiem klinicznym mającym doświadczenie w prowadzeniu kobiet ciężarnych.

Hipotrofia płodu CD.

Następstwa IUGR:
• niedotlenienie okołoporodowe i związane z nim kwasica oddechowa i metaboliczna
• nadciśnienie płucne i przetrwałe krążenie płodowe
• zespół aspiracji smółki (MAS), ostra niewydolność nerek spowodowana niedotlenieniem
• krwawienie dokomorowe (IVH)
• hipoteria
• zaburzenia metaboliczne (obniżona sekrecja insuliny, hipoglikemia, hipoproteinemia, hiperglikemia, hipokalcemia)
• zaburzenia hematologiczne (leukopeia, trobocytopenia, policytemia, nadmierna lekość krwi)
• perforacja przewodu pokarmowego
• dysplazja oskrzelowo- płucna i infekcje oddechowe
• problemy infekcyjne (obniżona frakcja IgG, niedobory odporności komórkowej)
• dziewczynki pochodzące z ciąż obciążownych IUGR częściej wykazują cechy hiperandrogenizacji oraz zaburzenia owulacji o podłożu zespołu policystycznych jajników (PCOS).

Następsta SGA:
• zaburzenia rozwoju nerologicznego oraz intelektualnego
• przetrwały niski wzrost ciała poniżej 10 centyla- dotyczy około 10% dzieci
• zwiększone w stosunku di populacyjnego ryzyko wystąpienia w wieku dojrzałym zaburzeń endokrynologicznych i metabolicznych takich jak: insulinooporność, otyłość brzuszna, cukrzyca typu II, nadciśnienie, choroba wieńcowa, wylew krwi do mózgu.
• zaobserwowano wcześniejsze dojrzewanie płuciowe i problemy reprodukyjne.

Czynniki ryzyka wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu:
1. Czynniki płodowe:
• czynniki genetyczne (zaburzenia genetyczne, zaburzenia chromosomalne, rasowe, etniczne, różnice w populacjach, płeć żeńska, wady wrodzone)
• infekcje wrodzone (TORCH)
• wrodzone bloki metaboliczne
• ciąża mnoga

2. Czynniki matczyne:
• czynniki genetyczne (niski wzrost)
• choroby matki (cukrzyca, nadczynność tarczycy, choroby układu krążenia, choroby nerek, astma, toczeń układowy, zespół antyfosfolipidowy
• terapia lekowa (beta blokery, steroidy, cyklosporyna)
• nieprawidłowa budowa macicy
• wiek matki <16 lub 35> r. ż

3. Czynniki łożyskowe:
• stan przedrzucawkowy
• nieprawidłowa budowa i niewydolność łożyska (odklejanie łożyska, krwiak, pojedyncza tętnica pępowinowa, nieprawidłowe usytuowanie pępowiny, zawał łożyska, zakrzepica żyły pępowinowej)

4. Czynniki środowiskowe:
• niski status socjoekonomiczny matki
• nieprawidłowe odżywianie matki (niskie BMI, niskie wzrosty masy ciała w czasie ciąży)
• uzależnienia (nikotynizm, alkoholizm, opiaty, kokaina, amfetamina)

DROGA MAMO, czas ciąży to nie czas ma restrykcje kaloryczne, diety odchudzające, strach przed przytyciem, diety eliminacyjne, głodówki czy detoksy.
Udając się do dietetyka w okresie planowania ciąży powinnaś poinformować go, że jesteś w trakcie starania się o potomstwo, aby mogł tak zaplanować dietę, aby niedopuścić do niedoborów jakościowych w Twoim organizmie, ponieważ może mieć to olbrzymie, negatywne konsekwencje zdrowotne dla Twojego Dziecka.

Dlatego podreślam często, że to ciąży należy się odpowiednio wcześnie przygotować i przed rozpoczęciem starań przebadać, aby ewentualne niedobory pokarmowe uzupełnić jeszcze przed zajściem w ciąże.

Czas ciąży to również KATEGORYCZNE zaprzestanie spożywania alkoholu i palenia papierosów, a także przebywania w otoczeniu osób palących jako bierny palacz!!! Nie pozwól innym zatruwać Twojego dziecka. Masz do tego prawo.

Makrosomia noworodkowa- makrosomia, gdy masa urodzeniowa noworodka przekracza 90 centyl masy ciała dla odpowiedniego wieku płodowego, płci i rasy.

.

W praktyce oznacza to masę urodzeniową powyżej 4000g (makrosomia 1 stopnia), 4500g (makrosomia 2 stopnia), powyżej 5000g (makrosomia 3 stopnia).

Czy duże dziecko to problem?

Jakie konsekwencje zdrowotne czy okołoporodowe niesie ze sobą zbyt duża masa urodzeniowa?

Jakie są czynniki ryzyka?

Czynniki ryzyka:

wiek matki powyżej 35 r.ż
cukrzyca przed ciążą
cukrzyca ciążowa
otyłość matki przed zajściem w ciążę
zbyt duży niż zalecany wzrost masy ciała matki w czasie ciąży
poprzednie porody dzieci powyżej 4 kg
poród po terminie.

Jak widać niektóre czynniki ryzyka jesteśmy w stanie wyelimonować.

Wieku niekoniecznie, ale możemy rozpocząć leczenie dietetyczne i zmniejszyć masę ciała w razie otyłości przed ciążą, możemy wpłynąć dietą na przyrosty masy ciała mamy, możemy unormować cukrzycę przed zajściem w ciążę (jeśli mama chorowała przed ciążą) lub trzymać w ryzach cukrzycę ciążową.

DROGA MAMO masz wpływ na zdrowie swojego dziecka jeszcze zanim jesteś w ciąży (masa ciała przed zajściem w ciążę).

Częstość występowania makrosomii noworodkowej:

występuje dwukrotnie częściej u kobiet chorych na cukrzycę niż u kobiet zdrowych.

W populacji zdrowych jest to 6-14%, a populacji kobiet z cukrzycą 25-40%

Konsekwencje makrosomii okołoporodowe:

• przedwczesny poród
• wydłużony poród drogą sił natury
• większa utrata krwii u rodzącej
• nacięcie krocza
• ryzyko zakończenia porodu metodą cesarskiego cięcia
• jeśli przewidywana masa ciała noworodka wg badania USG będzie wynosić powyżej 4500g jest to wskazanie do zakończenia ciąży metodą CC.
• ryzyko niedotlenienia płodu
• ryzyko urazu obojczyka, zaklepszczenia, porażenia splotu barkowego, uszkodzenia nerwu twarzowego
• gorszy stan dziecka po porodzie
• możliwość wystąpienia hipoglikemii

Konsekwencje makrosomii z ciąż obciążonych cukrzycą:

• spadek poziomu glukozy (hipoglikemia), spadek poziomu jonów wapnia i magnezu
• zwiększone ryzyko nasilonej i przedłużonej żółtaczki okresu noworodkowego
• przerost mięśnia sercowego
• zaburzenia oddychania, związane z niedojrzałością płuc wywołane przez matczyną hiperglikemię

Konsekwencje odległe dla dziecka:

• ryzyko nadwagi i otyłości
• cukrzyca typu I lub II
• nadciśnienie tętnicze
• hipertriglicerydemia
• hipercholesterolemia

MAMO, dbając o siebie przed ciążą i w czasie ciąży dbasz o przyszłe zdrowie swojego Maleństwa- programowanie żywieniowe.

Dzieci z makrosomią noworodkową mają na starcie więcej i większe objętościowo komórki tłuszczowe niż ich rówieśnicy z ciąż niepowikłanych cukrzycą i prawidłowej urodzeniowej masie ciała.

Jeśli jednak urodzi się dziecko makrosomiczne co możemy zrobić dalej?

Przede wszystkim świadomość konsekwencji czyli zaburzeń metabolicznych i zdrowotnych

Jeśli to możliwe karmienie piersią przynajmniej do 1 roku życia

Prawidłowe rozszerzanie diety niemowlęcia (jeśli nie masz wiedzy w tym temacie, nie bój się zapytać dietetyka, często pediatrzy nie mają czasu podczas wizyty na wyjaśnianie zagadnień związanych z żywieniem niemowląt, albo polecają podawać soki owoce po 4 msc- błąd!)

Obserwowanie przyrostów masy ciała i wzrostu dziecka

Dbanie o prawidłowe nawyki żywieniowe dziecka

Niedpouszczenie do rozwoju nadwagi czy otyłości w wieku dziecięcym czy nastoletnim.